A chairde,

Seo ceist atá do mo chrá le fada: cén tuiseal ginideach ceart atá ag "an deireadh seachtaine"?

(a) i rith an deireadh seachtaine?
(b) i rith an dheireadh seachtaine?
(c) i rith an dheiridh seachtaine?
(d) i rith an dheiridh sheachtaine?

i rith na deireadh seachtaine a bheadh agamsa. Is dóigh liom go bhfeidhmíonn deireadh mar aidiacht de shórt ar seachtain.

(a) i rith an deireadh seachtaine

Sa chás seo is ionann an rud is gramadúla (dar liomsa) agus an rud is simplí.

Seo a leanas atá ceart dar liomsa:

i rith an deiridh sheachtaine

Ach deirimse "deireadh na seachtaine" in ionad "an deireadh seactaine" an chuid is mó den am:

i rith dheireadh na seactaine

Bhuel, sin scéal eile anois. Shíl mise i gcónaí gur mar seo atá:

1. deireadh na seachtaine = the end of the week, is é sin, an pointe ama nuair a thagann deireadh le seachtain.

2. (an) deireadh seachtaine = (the) weekend, is é sin, Satharn agus Domhnach.

Dennis, a chara:

cén fáth a gceapann tú a bhfuil "i rith an deireadh seachtaine" gramadúil? Is ag seachaint an tuisil ghinidigh atá an leagan sin go hiomlán.

Cheapfainn féin gurb é "i rith an dheiridh sheachtaine" an leagan is gramadúla amach is amach. An deacracht atá agam leis ná go gcloiseann sé sin cineál "róghramadúil".

M.

Ceapaim gurb é an t-aon cheann amháin atá ceart ná:

i rith an deiridh sheachtaine

Ní chuirfinn séimhiú ar "d" i nidiaidh "an" (agus ní cheapaim go ndéanann siad i gcanúint ar bith).

quote:

cén fáth a gceapann tú a bhfuil "i rith an deireadh seachtaine" gramadúil?

Is aonad dodhíochlaonta é. Tá cuid mhaith Gaeilge léite agus cloiste agat. Deir mórchuid na ndaoine atá compórdach ag labhairt Gaeilge, deir siad "i rith / tar éis / roimh an deireadh seachtaine". An bhfuil an ceart agam? Creidim i ngramadach thuairisciúil, ní i ngramadach smachtúil (descriptive in áit prescriptive atá i gceist agam). Mar shampla, an bhfuil "ar tír mór" agus "ag fáil bháis" gramadúil? Tá siad ann le fada, cé go mbriseann siad na rialacha. Níl aon leisce orm an lipéad "gramadúil" a chur orthu. Agus níl aon leisce orm an lipéad céanna a chur ar "roimh an deireadh seachtaine".

Má smaoinítear ar "deireadh seactaine" mar aon fhocal amháin, m.sh. "deireadhseachtaine" nó "deireadh-seachtaine", bheinn ag súil le go n-oibreofaí léi sa chaoi chéanna ina n-oibrítear le "seachtaine":

Ainmneach uatha: an deireadh seachtaine
Ainmneach iolra: na deireadh seachtainí

Ginideach uatha: i rith na deireadh seachtaine
Ginideach iolra: i rith na deireadh seachtainí

Ní mar a shíltear a bhítear.

Seo sampla údarásach, sílim:


70. Chaith mé a lán ____________ i rith an deireadh seachtaine.
airgead
hairgead
airgid
hairgid

(http://www.ucd.ie/bnag/test.html)

Tá
"i rith an deireadh seachtaine"
agus
"i rith na deireadh seachtaine"
ionann is chomh fairsing céanna ag google.

Tá an chuma ar an scéal go gcaitear le "deireadh seachtaine" amhail agus gur focal firinscneach é arb ionann a fhoirm ainmneach agus a fhoirm ghinideach, san uatha agus san iolra freisin.

Cad a cheapann sibh faoin alt seo a leanas?

Nuair a bhínn i mo chónaí le Séamas blianta ó shin, chodlaínn i dtigh mo dhearthár ag an deireadh seachtaine. Ba iad sin na deirí seachtaine ab aoibhne i mo shaol. An chéad uair a bhí mé i nGailimh, d'ól mé deoch tar éis dí i rith an deireadh seachtaine sin. Ach i rith na ndeirí seachtaine eile, staonas uaidh.

B'fhéidir gur cóir "deireadh seachtaine" a chur isteach sa ghraiméir faoi rannán na n-eisceachtaí?

quote:

B'fhéidir gur cóir "deireadh seachtaine" a chur isteach sa ghraiméir faoi rannán na n-eisceachtaí?

In éineacht le "Euro":

"Is é an Euro an t-airgead nua..."

"luach cruinn an Euro"

http://www.irlgov.ie/ecbi-Euro/school_irish.htm

Ná tosaigh an raic úd sin arís! Seafóid de chaighdeanú eorpach nár thuig mé ariamh. Neosfaidh an aimsir cad a dhéanfar as i mbéal an phobail.

Feictear dom go bhfuil an scéal mar seo, sa chaighdeán, ar aon nós:

is ainmfhocal é 'deireadh' firinscinneach/Ainmneach

is ainmfhocal é 'seachtaine' baininscinneach/Ginideach.

Leanann an Ginideach réamhfhocal comhshuite mar ' i rith'.

Mar sin, seo an fhoirm i dtéarmaí ghramméir:

Réamhfhocal Comhshuite + ainmfhocal fir./gin + ainmfhocal bain./gin.

De réir an chláir sin bheifí ag súil le:

'i rith an deiridh seachtaine'.

Ach tá samplaí an soiléir sa chaighdeán den bhfoirm/gclár seo:

'ar aghaidh dhoras an tséipéil' (leath.83/alt 5.)

'i láthair bhean an tí'

Nótaígí nach n-athraítear foirm an chéad ainmfhocail go foirm an ghinidigh, cé go bhfuil ciall an ghinidigh aige i gcónaí, agus séimhítear é má's féidir.

De réir sin, mholfainn:

'i rith an deireadh seachtaine' mar fhoirm inghlactha.

Ní shéimhítear 'deireadh' toisc go leannan sé focal a chríochnaíonn le 'n'.

Seo agaibh an cás le plê.

quote:

Ach tá samplaí an soiléir sa chaighdeán den bhfoirm/gclár seo:

'ar aghaidh dhoras an tséipéil' (leath.83/alt 5.)

'i láthair bhean an tí'

Nótaígí nach n-athraítear foirm an chéad ainmfhocail go foirm an ghinidigh, cé go bhfuil ciall an ghinidigh aige i gcónaí, agus séimhítear é má's féidir.

De réir sin, mholfainn:

'i rith an deireadh seachtaine' mar fhoirm inghlactha.

Ní shéimhítear 'deireadh' toisc go leannan sé focal a chríochnaíonn le 'n'.

Seo agaibh an cás le plê.

Rud difriúil ar fad é sin. "An Ginideach Crochta" a bhfuil tú ag cur síos air. Féach an difríocht idir na téarmaí seo a leanas:

ar son bhuachaill an mhúinteora
ar son buachalla mhúinteora

Sa chéad cheann, tá "buachaill" caillaithe -- níl sé caillithe sa dara ceann.

Go raibh maith agaibh go léir as bhur gcuid tuairimí.

Ó thaobh úsáid an tuisil ghinidigh de, feictear dom go bhfuil bearna ollmór ann idir a ndeir na leabhair ghramadaí agus an dóigh a labhraítrear an teanga i bhfírinne.

Glacaim leis gurb é "i rith an deireadh seachtaine" an leagan is coitianta sa chaint, gan aon athrú nó claochlú. Ach níl aon chuntas ar a leithéid seo sna leabhair ghramadaí, a fhad is eol dom. Déirfeadh leabhar gramadaí leat tuiseal ginidach a chur ar an mhéid a leanann "i rith", rud a d'fhágfadh le "i rith an deiridh sheachtaine" muid, nó a leithéid.

Mar sin, is cosúil gur chóir do lucht scríofa leabhar gramadaí dul i mbun na gramadaí tuirisiciúla agus cuntas fírinneach a thabhairt dúinne, na foghlaimeoirí bochta, ar an dóigh a labhraítear an Ghaeilge.

Lámha suas gach duine a aontaíonn leis sin!

Dá mbeadh dóigh amháin ann!

Bheadh sé seo i bhfad ní b'éasca dá ndéanfaí sa Ghaeilge mar a dhéantar sa bhFraincis. Le Weekend.

Vótáilim, a Mhichal, go gcuire Fear na mBróg tús leis an ngnó láithreach, mar dáiríre tá neart gramadaí aige, agus dá rêir sin, tá sé i bhfad níos cáillithe ná mise.

Ach ar an dtaobh eile den scéal, cinnte is mó rud a deirtear nach n-aontaíonn go hiomlán leis na rialacha sna leabhair gramadaí. Ach is mar sin atá sé leis na teangacha, sílim. Agus cé gur fearr teanga a labhairt go cruinn, bheadh eagla orm roimh gá le fógra "Aire, Foirfeoirí" a fhoilsiú i dtaobh na Gaeilge. D'fhéadfadh sin bheith ina thairne deireannach i gcónra na Gaeilge. Is fearr na botûin ná ciúnas síoraí.

An port a bhí agam ná gur sna leabhair ghramadaí atá na botúin, ní i mbéal na ndaoine.