Dia dhaoibh,

6th year student here, I'm trying to improve my Irish and I would be much obliged if you guys could point out my errors/ make suggestions to improve my essay. I looked up some of the words so I'm not sure if they're used in the right context. The essay's not quite finished but most of it's there.
Thanks a lot.

Here's the title:
Cearta an Duine – Níl tír ar domhan nach sáraíonn iad

Níl saoi gan locht, ná daoi gan tálann. Ach ní mór dúinn iarracht bheith foirfe mar, mura ndéanaimid é sin, bheimis in umar na haimléise ar fad. Sin ceann de na fáthanna a chruthaigh na Náisiún Aontaithe na cearta an duine i 1948. Ceann eile mar go raibh orainn caighdeán coiteann a bhunú mar bhí dhá Chogadh Domhanda againn i rith daichead bliana. D’fhoilsigh na Náisiún Aontaithe tríocha airteagail i gcáipéis ar teideal “Dearbhú Uile-Choiteann Cearta an Duine”. Chaomhnóidís na rialta seo gach saghas ceart an duine ach is oth liom a rá – níl tír ar domhan nach sáraíonn iad.

Bhí ar intinn na Náisiún Aontaithe go mbeadh a fhios ag chuile dhuine ar na rialta seo ach ní dóigh liom go bhfuil ar chor ar bith. An raibh a fhios agat go scáthaíonn ceann de na rialta an cóipcheart do gach údar, gach ealaíontóir agus mar sin de? Cumhdaíonn ceann eile an ceart ag an saol bheith ar an pá céanna má dhéanann siad an obair céanna. Nuair a smaoinímid faoi na tíre a sáraíonn na cearta an duine, de ghnáth, sílimid faoi áiteanna san Afraic, an Chóiré Thuaidh nó an tSín. Ach ní mar a shíltear a bhítear. Brisimid roinnt mhaith de na cearta an duine san Iarthair agus, cinnte, in Éirinn.

Caithfimid a rá go sáraím ceann de na rialta go minic mar faighim amhráin ar an idirlíon agus ní íocaim na amhránaí. Déanann an formhór do mo chairde an rud céanna. In Éirinn sáraíonn a lán fostóirí rialta eile mar tá a fhios ag an saol nach bhfaigheann mná an pá céanna a íoctar do na fir. Níl tír ar domhan nach ndéanann é sin. Tá ábhar machnaimh ann de bharr an caighdeán maireachtála do grúpaí áirithe in Éirinn. Féach ar líon na ndaoine a bhfuil ag lorg deirce ar na sráideanna i mBaile Átha Cliath. Níl teach nó airgid nó bia nó oideachas acu agus is cearta an duine
iad na rudaí sin go léir. Ba cheart go mbeadh náire an domhan orainn freisin le ceist na sceimhlitheoireachta. Ní thugaimid na aiseanna díobh chun caighdeán maireachtála modhúil a bheith agaibh. Le déanaí luaigh mé na airteagail uafásach sna nuachtáin faoi an céasadh uafásach a rinne an airm Breatnais agus an airm Meiriceánach san Iaráic. Sáraigh na tíortha sin a lán de na cearta an duine ach níl siad ina n-aonar – níl tír ar domhan nach sáraíonn iad.

Iarracht tapaidh ar roinnt de. Easpa ama agam.


Níl saoi gan locht, ná daoi gan tálann. Ach ní mór dúinn iarracht a dhéanamh a bheith foirfe mar, mura ndéanaimid é sin, bheimid in umar na haimhleasa ar fad. Sin ceann de na fáthanna a chruthaigh d'fhoilsigh na Náisiún Aontaithe na cearta an duine Chart um Céarta Daonna i 1948. Ceann eile mar go raibh orainn caighdeán coiteann a bhunú mar bhí dhá Chogadh Domhanda againn i rith dtréimhse daichead bliana. D’fhoilsigh na Náisiún Aontaithe tríocha airteagail i gcáipéis ar teideal “Dearbhú Uile-Choiteann Cearta an Duine”. Chaomhnóidís na rialacha seo gach saghas ceart daonna an duine ach is oth liom a rá – níl nach bhfuil tír ar domhan nach sáraíonn iad.

Níor chruthaigh na Naisúin Aontaithe na cearta - bhí siad ann riamh!

Stuff in red is just plain wrong.
Stuff in blue doesn't sound right or is otherwise questionable -- I'm not a fluent speaker, so I'd consult Aonghus on these ones.

Cearta an Duine – Níl tír ar domhan nach sáraíonn iad.

I think "nach sáraítear iad inti" woule be more natural.

Níl saoi gan locht,

I think "Ní bhíonn" might be better suited.

ná daoi gan tálann. Ach ní mór dúinn iarracht a dhéanamh bheith foirfe mar, mura ndéanfaimis é sin, bheimis in umar na haimléise ar fad. Sin ceann amháin de na fáthanna ar chruthaigh na Náisiúin Aontaithe na cearta an duine i 1948. Ceann eile is ea go raibh orainn caighdeán coiteann

I couldn't find this in the dictionary, but I do know that it's both a noun and an adjective. If it's the adjective that's intended, then it's grand; if it's the noun, then it's "coitinn".

a bhunú mar bhí dhá Chogadh Domhanda againn i rith daichead bliana. D’fhoilsigh na Náisiúin Aontaithe tríocha airteagail i gcáipéis ar teideal

Not sure if this should be "ar theideal"

“Dearbhú Uile-Choiteann Cearta an Duine”. Chaomhnóidís na rialacha seo gach saghas cirt dhuine ach is oth liom a rá –- níl tír ar domhan nach sáraítear iad inti.

Bhí sé mar intinn ag na Náisiúin Aontaithe go mbeadh a fhios ag chuile dhuine ar na rialacha seo ach ní dóigh liom an bhfuil ar chor ar bith. An raibh a fhios agat go scáthaíonn ceann de na rialacha cóipchearta gach údair, gach ealaíontóra agus araile? Cumhdaíonn ceann eile de na rialacha ceart an duine bheith ar an bpá céanna má dhéanann siad an obair chéanna. Nuair a smaoinímid faoi na tíortha a sháraíonn na cearta an duine, de ghnáth, smaoinímid faoi áiteanna san Afraic, faoin gCóiré Thuaidh nó faoin tSín. Ach ní mar a shíltear a bhítear. Brisimid an-roinnt de chearta an duine san Iarthair Iarthar agus, cinnte, in Éirinn.

Caithfidh mé a rá go sáraímse ceann de na rialacha go minic mar a fhaighim amhráin ar an idirlíon agus ní íocaim do na hamhránaithe. Déanann an formhór mo chairde an rud céanna. In Éirinn, sáraíonn a lán fostóirí rialacha eile mar tá a fhios ag gach éinne nach bhfaigheann mná an pá céanna a íoctar d'fhir. Níl tír ar domhan nach ndéanann é sin. Tá ábhar machnaimh ann de bharr an chaighdeáin mhaireachtála do ghrúpaí áirithe in Éirinn. Féach ar an líon daoine atá ag lorg deirce (?) ar na sráideanna i mBaile Átha Cliath. Níl teach nó airgead nó bia nó oideachas acu agus is cearta an duine atá iontusan! Ba cheart go mbeadh náire an domhan orainn freisin (?) leis an gceist sceimhlitheoireachta. Ní thugaimid na haiseanna(?) dóibh chun go mbeadh caighdeán maireachtála modhúil acu. Le déanaí, luaigh mé na hairteagail uafásacha sa nuachtán faoin gcéasadh uafásach a rinne arm na Breataine Bige agus arm na Stát Aontaithe san Iaráic. Sháraigh na tíortha sin a lán ceann de chearta an duine ach níl siad ina n-aonar – níl tír ar domhan nach sáraítear iad inti.

Thanks a lot Aongus and Fear na mbróg! That must have taken a long time and I'm very grateful. I would give it to my teacher its just he doesn't even correct my mistakes, just circles them, cause he's so lazy!

I've got about another hundred words to do so I'll post them up on Saturday if that's ok.

About the "ar teideal", I think that's right cause according to my grammar book the d,n,t,l,s rule applys to séimhiús. "Coiteann" was intended as an adjective.

Fear: I think I read in a thread that you'd done the leaving last year. You in college? or just chillin'?

Thanks

Im just after realising that r isn't part of the d,n,t,l,s rule... so you are in fact right. One crude but largely effective way to see if something's right is to search for it in google. "ar teideal" reveals seven results whereas "ar theideal" gets 167 results.

Éamonn

In the context you use "ar teideal" - " i gcáipéis ar teideal" ,"ar" is not a preposition. It is a relative form of the copula used in the present tense. In my opinion you have used it correctly. If you translate literally into English, it is - 'in a document of which the title is.'

Google can give you results but it can't analyse grammar.

The terms you need to look up in your Grammar book are 'an chopail' and 'coibhneasta'.

Go n'éirí go geal leat sna scrúdaithe!

thanks Kay,
Ceart go leor, tá sé críochnaithe!
I'll put up the full thing which incorporates the suggestions from Fear na mbróg and Aongus.

Cearta an Duine – Níl tír ar domhan nach sáraíonn iad

Ní bhíonn saoi gan locht, ná daoi gan tálann. Ach ní mór dúinn iarracht a dhéanamh a bheith foirfe mar, mura ndéanaimid é sin, bheimid in umar na haimleasa ar fad. Sin ceann amháin de na fáthanna a d’fhoilsigh na Náisiúin Aontaithe na cearta an duine i 1948. Ceann eile is ea go raibh orainn caighdeán coiteann a bhunú mar bhí dhá Chogadh Domhanda againn i dtréimhse daichead bliana. D’fhoilsigh na Náisiún Aontaithe tríocha airteagail i gcáipéis ar teideal “Dearbhú Uile-Choiteann Cearta an Duine”. Chaomhnóidís na rialacha seo gach saghas ceart an duine ach is oth liom a rá nach bhfuil tír ar domhan nach sáraíonn iad.

Bhí sé mar intinn ag na Náisiúin Aontaithe go mbeadh a fhios ag chuile dhuine ar na rialacha seo ach ní dóigh liom go bhfuil ar chor ar bith. An raibh a fhios agat go scáthaíonn ceann de na rialacha cóipchearta gach údair, gach ealaíontóra agus araile? Cumhdaíonn ceann eile de na rialacha ceart an duine a bheith ar an bpá céanna má dhéanann siad an obair chéanna. Nuair a smaoinímid faoi na tíortha a sháraíonn cearta an duine, de ghnáth, smaoinímid faoi áiteanna san Afraic, faoin gCóiré Thuaidh nó faoin tSín. Ach ní mar a shíltear a bhítear. Brisimid an-roinnt de chearta an duine san Iarthar agus, cinnte, in Éirinn.

Caithfidh mé a rá go sáraímse ceann de na rialacha go minic mar a fhaighim amhráin ar an idirlíon agus ní íocaim na hamhránaithe. Déanann formhór mo chairde an rud céanna. In Éirinn sáraíonn a lán fostóirí rialacha eile mar tá a fhios ag gach éinne nach bhfaigheann mná an pá céanna a íoctar d’fhir. Níl tír ar domhan nach ndéanann é sin. Tá ábhar machnaimh ann de bharr an chaighdeáin mhaireachtála do ghrúpaí áirithe in Éirinn. Féach ar an líon daoine atá ag lorg deirce ar na sráideanna i mBaile Átha Cliath. Níl teach nó airgead nó bia nó oideachas acu agus is cearta an duine
iad na rudaí sin go léir. Ba cheart go mbeadh náire an domhan orainn freisin leis an gceist sceimhlitheoireachta. Ní thugaimid na haiseanna dóibh chun go mbeadh caighdeán maireachtála modhúil acu. Le déanaí luaigh mé na hairteagail uafásacha sa nuachtán faoin gcéasadh uafásach a rinne arm na Breatain Bige agus arm na Stát Aontaithe san Iaráic. Sháraigh na tíortha sin a lán ceann de chearta an duine ach níl siad ina n-aonar – níl tír ar domhan nach sáraíonn iad.



Tá na coireanna a léirigh mé thuas dona go leor ach níl siad beagnach chomh dona agus cad a tharlaíonn i dtíortha eile. Thóg, mar shampla, an Chóiré Thuaidh. Sáraíonn an tír sin na rialacha i bhfad níos minice ná na tíortha san Iarthar. Tá deachtóir i mbun an tír agus mar sin níl an ceart vóta ag na daoine ann. Nuair a cheapaimid ar an sclábhaíocht ritheann cúpla smaoineamh linn. Ceapaimid faoin gciníochas uafásach a chuir Hitler i bhfeidhm sa Ghearmáin agus tíortha eile le linn an Dara Cogadh Domhanda nuair a bhí géarleanúint na nGiúdach ar siúl aige. Ach tá sé ar siúl anois le Kim Jong Il. Tá campaí géibhinn ann agus bíonn a lán daoine ina sclábhaíochta. Is rud scanrúil é seo sa lá atá inniu ann. Faraor tá sé fíor.

Ní bhíonn aon rud sa saol seo foirfe ach nílimid ag déanamh ár ndícheall chun dul chun cinn a dhéanamh. Tá an ábharachas de cúpla deachtóirí ag cur isteach ar na milliún daoine agus níl sé de cheart. Tá caighdeán coiteann bunaithe againn agus ní mór dúinn a chuir sé i bhfeidhm. Mura gcuirimid sé i bhfeidhm marófar tuilleadh daoine agus cuirfidh an stair an locht orainn. San Iarthar tá go leor le déanta chomh maith. Cearta an duine – níl tír ar domhan nach sáraíonn.

(Message edited by Éamann on January 22, 2005)

Éamonn,

Just a few things that jump out at me, and that I have time to check out for you.

"Chaomhnóidís na rialacha seo " The subject of the verb is "na rialacha" so you use Chaomhnódh here. - Chaomhnódh na rialacha. ( you wouldn't say tagann siad na fir - instead you would say tagann na fir ) Alternatively if you want to say They protect in these rules - you say Chaomhnófaí (using the briathar saor)

If you master the coinníolach and the use of the briathar saor you'll do well in the exams.

I wrote a program to help me with verbs. http://www.gaeilgenaseachtaine.com/test/brialta3.cfm

Select the verb you need and click on the tense you need.

"ní mór dúinn a chuir sé i bhfeidhm."
should be ní mór dúinn é a chur i bhfeidhm - remember the way this is constructed and apply it - Ní foláir duit é a fhoglaim- ní fiú é a rá - ní gá é a ithe, ní mór duit é a léamh... agus rl.

and also you should use é and not sé in "cuirimid sé i bhfeidhm"

"bíonn a lán daoine ina sclábhaíochta."

should be "ina sclábhaithe" to mean -a lot of people are slaves.
and I would use eolas instead of a fhios and of course eolas faoi na rialacha - not "ar"

also ceart vótála is better than ceart vóta because in this case vote is a verb not a noun.

"tá go leor le déanta " should be "tá go leor le déanamh"

Wish I had time to help you more - keep up the good work.

If you haven't already a copy of Graiméar Gaeilge na mBráithre Críostaí (An Gúm) try and get it I think every home should have one as well as a copy of Foclóir Gaeilge-Béarla by Niall Ó Dónaill.

Now do you think you could drop round and do the ironing for me ? ;-)

A chara, a Kay,

I took a look at your verb program. Very nice!

Le meas,

Dáithí

great programme Kay! Most people would buy a grammar book but you just went ahead and wrote a programme. Thanks for ironing out those mistakes. I'd love to do your ironing it's just i'm, eh, busy.

More scrutiny:

Cearta an Duine – Níl tír ar domhan nach sáraíonn iad

Ní bhíonn saoi gan locht, ná daoi gan tálann. Ach ní mór dúinn iarracht a dhéanamh a bheith foirfe mar, mura ndéanaimid é sin, bheimid in umar na haimleasa

An Focloir Beag gives "amiléise"

ar fad. Sin ceann amháin de na fáthanna a d’fhoilsigh

Get rid of that " d' ". You can either have:

na fáthanna gur fhoilsigh
na fáthanna ar fhoilsigh


na Náisiúin Aontaithe na

Get rid of the "na", it's made redundant by "an duine". It's also a gramatical error.

cearta an duine i 1948. Ceann eile is ea go raibh orainn caighdeán coiteann a bhunú mar bhí dhá Chogadh Domhanda againn i dtréimhse daichead bliana. D’fhoilsigh na Náisiún Aontaithe tríocha airteagail


Singular: airteagal
Plural: airteagail

You keep the singular when counting.

i gcáipéis ar teideal “Dearbhú Uile-Choiteann Cearta an Duine”. Chaomhnóidís na rialacha

Chaomhnódh na rialacha

seo gach saghas ceart an duine

Big alarm bells going off here!

I believe what you want to say is:

These rules would protect every type of human right.

Breaking it down:

human right: ceart duine (loose translation!)
every type: gach saghas
every type of human right: gach saghas cirt dhuine

Chaomhnódh na rialacha seo gach saghas cirt dhuine.

ach is oth liom a rá nach bhfuil tír ar domhan nach sáraíonn iad.

Bhí sé mar intinn ag na Náisiúin Aontaithe go mbeadh a fhios ag chuile dhuine ar

Not sure if you use "ar" with "a fhios".

na rialacha seo ach ní dóigh liom go bhfuil ar chor ar bith. An raibh a fhios agat go scáthaíonn ceann de na rialacha cóipchearta gach údair,

This bit is hard to read. I'd suggest maybe putting a comma after "rialacha" to separate the subject from the object.

gach ealaíontóra, agus araile? Cumhdaíonn ceann eile de na rialacha ceart an duine a bheith ar an bpá céanna má dhéanann siad an obair chéanna. Nuair a smaoinímid faoi na tíortha a sháraíonn cearta an duine, de ghnáth, smaoinímid faoi áiteanna san Afraic, faoin gCóiré Thuaidh nó faoin tSín. Ach ní mar a shíltear a bhítear. Brisimid an-roinnt de chearta an duine san Iarthar agus, cinnte, in Éirinn.

Caithfidh mé a rá go sáraímse ceann de na rialacha go minic mar a fhaighim amhráin ar an idirlíon agus ní íocaim na hamhránaithe.

Anyone know if you have to use "do na" here?

Déanann formhór mo chairde an rud céanna. In Éirinn sáraíonn a lán fostóirí rialacha eile mar tá a fhios ag gach éinne nach bhfaigheann mná an pá céanna a íoctar d’fhir. Níl tír ar domhan nach ndéanann é sin. Tá ábhar machnaimh ann de bharr an chaighdeáin mhaireachtála do ghrúpaí áirithe in Éirinn. Féach ar an líon daoine atá ag lorg deirce ar na sráideanna i mBaile Átha Cliath. Níl teach nó airgead nó bia nó oideachas acu agus is cearta an duine
iad na rudaí sin go léir. Ba cheart go mbeadh náire an domhan orainn freisin leis an gceist sceimhlitheoireachta. Ní thugaimid na haiseanna dóibh chun go mbeadh caighdeán maireachtála modhúil acu. Le déanaí luaigh mé na hairteagail uafásacha sa nuachtán faoin gcéasadh uafásach a rinne arm na Breatain Bige agus arm na Stát Aontaithe san Iaráic. Sháraigh na tíortha sin a lán ceann de chearta an duine ach níl siad ina n-aonar – níl tír ar domhan nach sáraíonn iad.


Tá na coireanna a léirigh mé thuas dona go leor ach níl siad beagnach chomh dona agus cad a tharlaíonn i dtíortha eile.

Not sure if that's right. I myself probably would've said:

Níl siad beagach chomh dona lena dtarlaíonn i dtíortha eile.

Thóg

Tóg

Though I'm not sure if you're pulling an English idiom into Irish here... ?
, mar shampla, an Chóiré Thuaidh. Sáraíonn an tír sin na rialacha i bhfad níos minice ná na tíortha san Iarthar. Tá deachtóir i mbun an tír

i mbun na tíre

agus mar sin níl an ceart vóta

an ceart vótála

ag na daoine ann.

inti

Nuair a cheapaimid ar an sclábhaíocht

Wrong verb.

smaoinigh = think (to direct one's thoughts)
ceap = think (to possess an opinion)

nuair a smaoinimíd

ritheann cúpla smaoineamh linn. Ceapaimid faoin gciníochas uafásach a chuir Hitler i bhfeidhm sa Ghearmáin agus tíortha eile

Always repeat the preposition:

i bhfeidhm sa Ghearmáin agus i dtíortha eile

le linn an Dara Cogadh Domhanda nuair a bhí géarleanúint na nGiúdach ar siúl aige. Ach tá sé ar siúl anois le Kim Jong II. Tá campaí géibhinn ann

inti

agus bíonn a lán daoine ina sclábhaíochta.

Singular: sclábhaí
Plural: sclábhaithe

bíonn a lán daoine ina sclábhaithe.

Though I would've said:

bíonn a lán daoine mar sclábhaithe.

Is rud scanrúil é seo sa lá atá inniu ann. Faraor tá sé fíor.

Ní bhíonn aon rud sa saol seo foirfe ach nílimid ag déanamh ár ndícheall

ag déanamh ár ndíchill

chun dul chun cinn a dhéanamh. Tá an ábharachas de cúpla deachtóirí

Firstly, that would be "an t-ábharachas". This isn't a place for "de", it's a place for the genetive:

Tá ábharachas cúpla dheachtóir

("cúpla" is strange is that it isn't followed by the genetive.).

ag cur isteach ar na milliún daoine agus níl sé de cheart.

Never seen that term before, are you sure it's right?

Tá caighdeán coiteann bunaithe againn agus ní mór dúinn a chuir sé i bhfeidhm

verb: cuir
noun: cur

ní mór dúinn é a chur i bhfeidhm.

Mura gcuirimid sé

é

i bhfeidhm marófar tuilleadh daoine agus cuirfidh an stair an locht orainn. San Iarthar tá go leor le déanta

le déanamh

chomh maith. Cearta an duine – níl tír ar domhan nach sáraíonn iad.

go raibh míle maith agat Fear. This is like the first essay our class have done in the past two years, I now realise I've a whole lot to do to improve my Irish.

Looks complicated I know...

I've always found it hard to explain to some-one the difference between "de" and using the genetive case. I struggled with it a good bit at the start, but over time it sort-of became instinctive when to use each, sort of like using "mise" in the place of "mé" or "I did go!" instead of "I went!".
I'd find it even harder to explain why sometimes I say "It's not" while at other times I say "It isn't".

Here's a few samples in anyway:

most of it
an chuid is mó de

the bottom of it
a bhun

the second paragraph of the story
an dara paragraf den scéal

I'd find it hard to explain why it isn't:
dara paragraf an scéil

My subconscious knows why... I sort of get a feeling of too much familiarity when I use the genetive in the above, like there's far too much association. Like the difference between actualing owning and possessing something, and just simply having something "assigned" to you which may come and go or be replaced.

And paradoxically, even if a leader was simply "assigned" to a team, I'd say:

ceannaire na foirne

...hard to explain!